Historia gry w domino

DWIE TEORIE
Istnieją dwie najbardziej rozpowszechnione teorie na temat powstania gier w domino. Według pierwszej domino powstało w Chinach i stamtąd wraz karawanami jedwabnego szlaku przywędrowało na Stary Kontynent. Według drugiej domino powstało niezależnie w Chinach (wcześniej) i w Europie (później).

JEDWABNYM SZLAKIEM…
Ponieważ domino pojawiło się w Chinach 1000 lat temu a może i wcześniej, do obecnych czasów przetrwało kilka przekazów odnośnie jego powstania. We wszystkich legendach za twórcę domina wskazuje się postać, będącą doradcę chińskiego cesarz. Najbardziej znaną postacią występującą w tych przekazach jest najsławniejszy chiński strateg Hung Ming (Kongming), znany bardziej jako Zhuge Liang (Chu-ko Liang). Jest on postacią historyczną i był on kanclerzem oraz doradcą władcy państwa Shu Han w Epoce Trzech Królestw (początek III w.n.e). Według legendy grę za pomocą tabliczek z kropkami wymyślił po to, żeby zapełnić swoim żołnierzom czas podczas nocnego oczekiwania na atak wroga. Inne chińskie źródła podają, że gra ta powstałą dokładnie w roku 1120. Wtedy to doradca cesarza miał przedstawić swojemu władcy domino. Cesarz zamknął jednak w swoim skarbcu zarówno akcesoria jak i opis gry. Dopiero jego syn wspaniałomyślnie udostępnił grę swoim poddanym. Należy jednak przypuszczać, iż chiński mąż stanu nie był twórcą gry w domino ale jako pierwszy usystematyzował i opisał grę znaną w Chinach od stuleci.
Pierwsze wzmianki o dominie w Europie pochodzą z XIV wieku. Ponoć grywano w nie na dworach w Wenecji i Neapolu. Jest wysoce prawdopodobne, że idea użycia do gry tabliczek z kropkami dotarła tam z Chin za sprawą kupców, którzy jedwabnym szlakiem przywozili nie tylko towary ale i opowieści o zwyczajach, kulturze oraz życiu ludzi z dalekich krain. Żeby dodać tej wersji splendoru powszechnie uważa się, że domino do Europy sprowadził sam Marco Polo, sławny wenecki podróżnik, który swoją wielką podróż do Chin odbył w XIII wieku. Być może było tak, że urodzony na Korczuli (obecnie Chorwacja) Marco Polo spotkał się z grą w domino w Chinach. Po swoim powrocie zapewne opowiadał „o dziwnej grze kamieniami z kropkami jak na kostce do gry”. Być może w oparciu o jego opis powstały pierwsze komplety do gry w domino. Jednakże bariera lingwistyczna sprawiła, że zarówno komplety jak i zasady gry różniły się od chińskiego pierwowzoru. Chińskie domino składa się z 32 kamieni, posiada kamienie występujące podwójnie oraz nie ma w nim połówek bez kropek zwanych „mydłami”. Ponadto z punktu widzenia mechaniki gry chińskie domino to gry w karty grywane hazardowo czyli „na kasę”.

WYNALAZEK POBOŻNYCH BRACISZKÓW
Jest też teoria, według której kamienie domina powstały z tradycyjnej punktowej kostki do gry, niezależnie w Chinach i Europie. W Europie za jej twórców zwykło uważać się włoskich lub francuskich zakonników. Według legendy w XVII wieku w jednym z klasztorów dwóch mnichów, za grę w kości, zostało skazanych na samotne modły w celi. Wymyślili więc grę polegającą na układaniu w określonym porządku płaskich kamieni, oznaczonych punktami podobnie jak kość do gry. Aby nadać grze mniej świeckiego charakteru zwycięzca ogłaszał swoją wygraną słowami modlitwy: Dominum Deum nostrum laudamus (Pana Boga naszego wysławiamy) albo Benedicamus Domino (Błogosław Panie) czy też psalmu: Dixit Dominus domino meo (Rzekł Pan do pana mego). Właśnie dlatego wymyślona przez nich gra aż do teraz nazywana jest domino.

NAZWA
W 1789 roku językoznawcy z Akademii Francuskiej wprowadzili słowo „domino” jako nazwę gry do oficjalnego słownika języka francuskiego. Uznano, że wyraz ten pochodzi od nazwy płaszcza z kapturem. Były to bowiem czasy mody na bale maskowe oraz związany z nimi strój zwany domino, którego głównymi elementami były jasna maska na oczy i czarna peleryna z kapturem. Ten kojarzony do dziś z wenecką maskaradą kostium, był wzorowane na ubiorze weneckiego patrycjusza ale znany był w całych Włoszech i reszcie Europy. W średniowieczu domino było elementem stroju mnichów i członkowie bractw religijnych. Był to jednak tylko kaptur z krótką narzutką zakrywającą jedynie ramiona. Zakonne domino było czarne ale posiadało białą podszewkę co może nasuwać skojarzenie z kontrastowym wyglądem kamieni domina czyli czarnymi kropkami na białym tle.

EUROPA, POLSKA, ŚWIAT…
W XVIII wieku domino znane już było poza Włochami. Grywano w nie we Francji, Hiszpanii i Austrii. Pod koniec XVIII wieku dotarło za sprawą francuskich jeńców wojennych do Anglii. Ze Starego Kontynentu domino wraz kolonizatorami dotarło do Ameryki i Afryki. W Europie największą popularnością domino szóstkowe cieszyło się w XIX wieku. Grywano w nie od Petersburga aż po Andaluzję a szczególnie popularne było we Francji, Holandii i Niemczech. W Paryżu do dobrego tonu należała gra w domino przy kawiarnianym stoliku. Wtedy też moda na domino dotarła i na tereny podzielonej rozbiorami Polski. W polskich źródłach lansowana jest teza, że do Polski pierwsze informacji a później sama gra dotarły dopiero po powstaniu listopadowym za sprawą licznych emigrantów, którzy opuścili nasze ziemie. Sądzę jednak, że sama gra znana była w naszym rodakom jeszcze przed powstaniem. O grze w domino wspomina bowiem wybitny polski etnograf Łukasz Gołębiowski w swoim dziele „Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym, lub niektórych tylko prowincyach” wydanym w 1831 roku.
Ciekawe jest jednak jak domino dotarło do Eskimosów. Okazuje się bowiem, że zażartymi graczami w domino byli Inuici czyli rdzenny lud zamieszkujący kiedyś arktyczne obszary Grenlandii, Kanady, Alaski oraz Syberii. Grali oni w domino hazardowo a stawką były zarówno drobne ale drogocenne w ich warunkach rzeczy jak i… żony graczy.

CZASY WSPÓŁCZESNE
Początek XX wieku to schyłek mody na grę domino. Ale właśnie wtedy pojawił się Muggins czyli jedna z najbardziej znanych i ceniony obecnie, głównie dzieki internetowi, gier w domino. Obecnie mimo, że domino lata świetności ma już za sobą, są kraje gdzie jest grą bardzo popularną. Szczególnymi względami cieszy się na Karaibach, gdzie w wielu krajach jest to jeden z ulubionych sposobów spędzania wolnego czasu przez mężczyzn. Kubańczycy uważają je za grę narodową ale grają dominem dziewiątkowym. Dominikana, z racji uwielbienia domina przez jej mieszkańców, nazywana jest żartobliwie Dominokaną. Chętnie grywają w nie też krewcy Portorykańczycy i luzacy z Jamajki. Domino jest też popularne w krajach arabskich. W Kairze i Bagdadzie na porządku dziennym są gracze toczący dominowe boje przy herbacie i sziszy. Domino ma swoich fanów w całej Europie nie wyłączając Rosji, gdzie najpopularniejsza jest gra w kozła znana zarówno w Petersburgu jak i na dalekiej Syberii a namiętnie grywał w nią sekretarz generalny Leonid Breżniew.
Domino cieszyło się i cieszy uznaniem w USA. W połowie XX wieku była to gra numer jeden amerykańskiej śmietanki towarzyskiej a w domino grywał nawet prezydent Lyndon B. Johnson. Obecnie grywają w nie raperzy, gwiazdy z Hollywood, znani koszykarze i futboliście oraz… Hugh Hefner, słynny założyciel magazynu Playboy. W USA grywa się w wiele odmian domina. Jest to chyba jedyny kraj na świecie, gdzie są zawodowi gracze w domino. Uczestniczą oni w licznych dominowych turniejach (w formule All Fives) a turniej główny rozgrywany jest w Las Vegas. Jako gry rodzinne cieszą się tam dużą popularnością współczesne gry: Chicken Foot oraz Mexican Train, rozgrywane większymi kompletami domina niż szóstkowe. W Teksasie za grę narodową uważa się dominową karciankę zwaną Forty Two (czyli 42). „W swoje domino” grywają tam również emigranci, dla których jest ono częścią ich tożsamości narodowej.
Dla tych wszystkich, którym nie wystarczy gra z przyjaciółmi rozgrywane są na całym świecie turnieje dominowe, zarówno lokalne jak i duże w randze mistrzostw świata.

W SIECI
Współcześnie niewątpliwie wielu gracz rozpoczęło swoją przygodę z dominem dzięki sieci internetowej. Rośnie pokolenie graczy, którym obca jest gra przy kawiarnianym stoliku, w oparach dymu papierosowego, z zapachem rumu w tle. W sieci grają ludzie, którzy nigdy nie mieli w ręce prawdziwych kamieni domina. I tak domino z Chin przez średniowieczny klasztor dotarło do Matrixu.

[Kuba Libre © 2009-2012]