Gdyby dziś Prus chciał napisać powieść political-fiction w stylu „Farona”, którego popełniłem podczas wakacji w Egipcie, to napisałby jakieś fantasy lub inne science-fiction. I w nosie miałby prawdę historyczną. Tym studium władzy zachwycał się Stalin, dla Amerykanów młody faraon to John F. Kennedy a film Kawalerowicz to walka komuchów z Kościołem w PRL. I teraz można podziwiać uniwersalność politycznych aluzji: kapłani-politycy, kapłani-biznesmeni, cudzoziemcy-banksterzy, młody władca-rewolucjonista i „zaćmienie”. Ale w XIX wieku Prusa musiał dołożyć pewnych starań aby być zgodnym z ówczesną wiedzą na temat starożytnego Egiptu. Obecnie wiemy, że trochę ściemniał. Dla mnie, domorosłego antropologa kulturowego, oczywistą nieścisłością jest obecność w książce gry w szachy, która w ogóle nie była znana w starożytności. W powieści grano w nią zapewne dlatego, że Prus był jej wielkim entuzjastą. Wbrew pozorom gry w czasach faraonów były obecne w Egipcie. W grobowcu Tutanchamona, który notabene idealnie pasuje do postaci Ramzesa XIII, znaleziono kilka kompletów do gry w Senet. Grali w nią zarówno faraonowie z damami ze swojego haremu jak i prosty lud, o czym świadczą liczne hieroglify i malowidła ścienne przedstawiające grających Egipcjan obu płci:
Była to gra niezwykle popularna i do tej pory w grobowcach odkryto ponad 40 starożytnych kompletów. Niestety nie przetrwał żaden oryginalny opis zasad tej uważanej za najstarszą grę na świecie. Najbardziej prawdopodobne jest hipoteza, że Senet to gra pościgowa (losowo-strategiczna) i z niej wywodzi się Backgammon. Co ciekawe pudełko do gry Senet w wersji podróżnej przypomina pudełko na kamienie domina i dlatego w paru tekstach o historii gry w domino znalazłem informację, że najstarszy komplet domina został odkryty w Egipcie pośród artefaktów umieszczonych w grobowcu Tutanchamona. Obecnie w Egipcie grywa się w odmianę Backgammona zwanego tam Tawla a także w domino. Gra w domino w czasach Prusa była grą znaną i popularną zarówno w podzielonej zaborami Polsce jako i w Egipcie, który faktycznie był wówczas protektoratem brytyjskim. Poniższy obraz prezentuje dominowych graczy z Kairu powstał w czasach gdy po raz pierwszy opublikowano „Faraona”:
Obraz namalował w Paryżu pewien austriacki malarz jak wspomnienie swojej podróży do Egiptu. Obecnie znajduje się w prywatnej kolekcji w USA i jego wartość to około 80 tysięcy dolarów. Teraz pewnie zamieściłby zdjęcie na portalu społecznościowym, gdzie można znaleźć fotografie świadczące, że obecnie w Egipcie gra się w domino. Chociaż mnie nie udało się zobaczyć autochtonów w akcji to, gdy graliśmy w domino w hotelowym barze w Egipcie, jeden z kelnerów zapytał czy znamy „amerykańskie domino”? Okazało się, że chodzi mu o grę w piątki.
dominogranie 