Nos (lub Nossen) to holenderska gra w domino. Wyróżnia się ona jednak na tle innych gier. Przede wszystkim tym, że każde rozdanie może być prowadzone według innych reguł. Decyduje o tym każdorazowo gracz otwierający. Użycie w niej żetonów zamiast tradycyjnego liczenie punktów świadczy o jej hazardowym charakterze. Dlatego w swoim opisie zamiast słowa „żeton” używam znaczka „$”.
Opis szczególnie polecam graczom będącym miłośnikami Matadora. Powinny go również przeczytać osoby, które uważają domino za prostą grę dla dzieci.
W grze tej celem jest wygranie jak największej ilości żetonów czyli „kasy”.
Przyjmuje się, że jest to gra dla 3 do 5 graczy.
Ponieważ nigdy w tę grę nie grałem, ze względu na poziom jej trudności i wynikający z tego problem ze znalezieniem partnerów chętnych do gry, mam nadzieję, że poniższy opis jest w miarę poprawny i czytelny.
Przygotowanie
Do gry oprócz kompletu domina szóstkowego potrzebne są żetony. Można użyć np. dolarów z Monopoly. Każdy z graczy rozpoczyna grę z kwotą 500$.
Rozdanie
W zależności od ilości graczy otrzymują oni kamienie zgodnie z regułą:
liczba kamieni = 8 – ilość graczy
np. przy 4 graczach każdy dobiera po 4 kamienie
Otwarcie
W pierwszym rozdaniu otwierającym jest gracz, który dobrał najwyższy dublet. Jeżeli żaden z graczy nie ma dubletu rozdanie jest powtarzane. Osobą otwierającą w kolejnych partiach jest gracz, który przegrał poprzednią.
Otwierający musi rozpocząć grę dowolnym dubletem. Jeżeli gracz wyszedł dubletem „z ręki” to każdy z graczy płaci tyle ile jest kropek na dublecie (uwaga: [0|0] to 14 oczek czyli premia wynosi 14$). Jeżeli gracz nie ma dubletu, dobiera kamień z talonu i wychodzi nim na stół. Jeżeli dobrany przez otwierającego kamień jest dubletem pozostali gracze wypłacają mu podwójną stawkę za dublet (np. za [4|4] należy się 16$ od każdego). Jeżeli jednak dobrał nie-dublet to wówczas otwierający płaci każdemu z graczy za każdą kropkę na kamieniu otwierającym po 1$ (np. za [4|5] należy się 9$ dla każdego gracza).
Po wyjściu otwierający obiera wariant gry według jakiego zostanie rozegrane rozdanie. Ma do wyboru 17 możliwości opisanych poniżej jako Warianty gry.
Meldunek
Po otwarciu każdy gracz mający w ręce trzy lub więcej dubletów może zadeklarować meldunek. Dublety te wykłada odkryte przed sobą i może użyć ich w dowolnym momencie rozgrywki. Meldunek można złożyć tylko i wyłącznie zaraz po otwarciu. Otrzymuje się za to dodatkową wypłatę od każdego z graczy. Wypłata za meldunek zależy od ilości graczy oraz ilości dubletów:
| Wypłata: | 3 graczy (po 5 kamieni) |
4 graczy (po 4 kamienie) |
5 graczy (po 3 kamienie) |
| 3 dublety | – – – | 25 | 50 |
| 4 dublety | 200 | 250 | – – – |
| 5 dubletów | 500 | – – – | – – – |
Przebieg gry
Po otwarciu i meldunkach gracze rozpoczynają grę stosując zasady dokładania kamieni zgodne z obraną przez otwierającego wariantem. Jednakże przy wszystkich grach stosuje się wspólne zasady ogólne:
- gracze nie mogą dobierać z talonu dwóch ostatnich kamieni (zamknięcie talonu)
- gracz w swojej kolejce musi zgrać jeden kamień; przed zgraniem może dobrać z talonu dowolną ilość kamieni (nawet jeżeli posiada kamień, który może zgrać)
- jeżeli nie kamienie, który może zgrać dobiera tak długo aż dobierze odpowiedni kamień albo talon zostanie przez niego zamknięty
- przy zamkniętym talonie gracz, który nie ma kamienia do zgrania, opuszcza kolejkę (pasuje)
- jeżeli gracz zgra dublet do kamienie położonego bezpośrednio przez poprzednika (gracza siedzącego obok) to poprzedni gracz wypłaca mu premię w wysokości połowy oczek na dublecie (uwaga: [0|0] to 14 oczek czyli premia wynosi 7$)
Końcówka partii
Kiedy gracz, który pierwszy zgra wszystkie swoje kamienie, otrzymuje po 5$ od każdego z graczy. Pozostali grają dalej do momentu aż tylko jeden z nich będzie miał kamienie lub nastąpi blokada (żaden z graczy nie będzie już w stanie dołożyć kamienia). Podczas gry każdy ma prawo kładąc kamień zadeklarować: „zamykam”. Oznacza to, że według niego gra ulegnie zakończeniu poprzez blokadę. Jeżeli się nie myli to inkasuje od pozostałych graczy po 20$ premii i partia się kończy. Jeżeli jednak pomylił się to musi wypłacić każdemu po 40$ i gra toczy się dalej. W obu przypadkach rozliczenie dotyczy tylko i wyłącznie graczy, którzy pozostali jeszcze w grze.
Rozliczenie rozdania
Po zakończeniu rozdania gracze liczą oczka na kamieniach jakie pozostały w ich rękach. (uwaga: [0|0] to 14 oczek ale pozostałe puste połówki to 0 oczek). Gracze wypłacają sobie różnice pomiędzy swoimi ilościami oczek. Jedno oczko ma wartość 1$. Gracze rozliczają się każdy z każdym osobno.
Jeżeli gracz chce odejść od stołu przed zakończeniem rozgrywki to musi podzielić swoją „kasę” równo dla pozostałych graczy z wyjątkiem nadwyżki powyżej 500$, którą może zatrzymać.
Warianty gry
Partię można rozegrać według 17 podstawowych reguł. Niektóre warianty pozostawiają jeszcze otwierającemu możliwość wyboru opcji gry dlatego ważne jest aby otwierający dokładnie określił według jakich reguł ma przebiegać rozdanie. Tradycyjnie przyjmuje się, że partie mogą przebiegać tylko według reguł przedstawionych poniżej:
1. Domino Tradycyjne.
Gracze układają kamienie na stole tworząc łańcuch, w którym stykające się połówki kamieni są identyczne. Gracze dokładają kamienie tylko do dwóch końcówek łańcucha. Kamieniem otwierającym może być dowolny kamień nie tylko dublet.
2. Domino Tradycyjne z Krzyżem.
Kamień otwierający musi być dubletem. Do dubletu otwierającego gracze muszą w pierwszej kolejności dołożyć cztery pasujące kamienie czyli utworzyć krzyż. Jeżeli gracz nie ma kamienia do tworzenia krzyża musi dobierać. Po ułożeniu krzyża każde z ramion jest otwarte do dokładania. Zasada dokładania kamieni: stykające się połówki kamieni są identyczne.
3. Domino Tradycyjne z Krzyżem Dubletów.
Kamień otwierający musi być dubletem. Do dubletu otwierającego gracze muszą w pierwszej kolejności dołożyć cztery pasujące kamienie czyli utworzyć krzyż. Jeżeli gracz nie ma kamienia do tworzenia krzyża musi dobierać. Po ułożeniu krzyża końcówki jego ramion są zablokowane do dokładania. Odblokowanie danego ramiona następuje przez dołożenie do ramiona pasującego dubletu. Oznacza to, że gracz, na którego przypada kolejka po utworzeniu krzyża musi dołożyć do jednego z ramion dublet. Jeżeli go nie ma musi dobierać. Kolejny gracz może zgrać kamień do dubletu położonego przez poprzednika albo zgrać dublet i odblokować kolejne ramię. Nie ma przymusu dołożenia wszystkich czterech dubletów od razu. Zasada dokładania kamieni: stykające się połówki kamieni są identyczne.
4. Matador
W grze tej gracze budują łańcuch ze stykających się kamieni lecz przylegające do siebie połówki sąsiednich kostek nie są identyczne lecz ich suma musi wynosić siedem („reguła siódemek”). Dodatkowo 4 kamienie w tej grze pełni funkcję podobną do jokerów w kartach i noszą miano matadorów. Matadorami są: [1|6] [2|5] [3|4] oraz [0|0] czyli trzy kamieni, których suma wynosi 7 oraz „podwójne mydło”. Matadora zgrywamy zawsze w pozycji jak zwykły kamień zarówno zgodnie jak i niezgodnie z „regułą siódemek”. Kolejny kamień dołożony do jego wolnej końcówki musi spełniać już „regułę siódemek” albo być kolejnym matadorem.
5. Matador z Krzyżem
Kamień otwierający musi być dubletem (oprócz [0|0]). Zasada dokładania kamieni: jest w Matadorze. Do dubletu otwierającego gracze muszą w pierwszej kolejności dołożyć cztery pasujące kamienie czyli utworzyć krzyż. Jeżeli gracz nie ma kamienia do tworzenia krzyża musi dobierać. Po ułożeniu krzyża każde z ramion jest otwarte do dokładania.
6. Matador z Krzyżem Dubletów
Kamień otwierający musi być dubletem (oprócz [0|0]). Zasada dokładania kamieni: jest w Matadorze. Kamień otwierający musi być dubletem. Do dubletu otwierającego gracze muszą w pierwszej kolejności dołożyć cztery pasujące kamienie czyli utworzyć krzyż. Jeżeli gracz nie ma kamienia do tworzenia krzyża musi dobierać. Po ułożeniu krzyża końcówki jego ramion są zablokowane do dokładania. Odblokowanie danego ramiona następuje przez dołożenie do ramiona pasującego dubletu lub matadora. Oznacza to, że gracz, na którego przypada kolejka po utworzeniu krzyża musi dołożyć do jednego z ramion dublet lub matadora. Jeżeli go nie ma musi dobierać. Kolejny gracz może zgrać kamień do dubletu (lub matadora) położonego przez poprzednika albo zgrać dublet (lub matadora) i odblokować kolejne ramię. Nie ma przymusu dołożenia wszystkich czterech dubletów (matadorów) od razu.
7. Krzyż Tradycyjnie a potem Matador.
Kamień otwierający musi być dubletem. Do kamienia otwierającego gracze muszą w pierwszej kolejności dołożyć cztery pasujące kamienie czyli utworzyć krzyż. Gracze układają krzyż zgodnie z zasadą, że stykające się połówki kamienie są identyczne. Potem mogą dokładać dowolnie kamienie do jednego z czterech ramion krzyża ale grę prowadzą według zasad Matadora.
8. Krzyż Tradycyjnie a potem Matador z Krzyżem Dubletów
Kamień otwierający musi być dubletem. Do kamienia otwierającego gracze muszą w pierwszej kolejności dołożyć cztery pasujące kamienie czyli utworzyć krzyż. Następnie żeby kontynuować jakąkolwiek gałąź trzeba dołożyć do niej dublet lub matadora, przy czym nie ma przymusu dołożenia wszystkich czterech dubletów (matadorów) od razu. Dublety (lub matadory) oraz kolejne kamienie dokładamy jak w Matadorze.
9. Krzyż Matadora a potem Tradycyjnie
Kamień otwierający musi być dubletem (oprócz [0|0]). Do kamienia otwierającego gracze muszą w pierwszej kolejności dołożyć cztery pasujące kamienie czyli utworzyć krzyż. Zasada dokładania przy formowaniu krzyża są taki same jak w Matadorze. Potem można dokładać dowolnie kamienie do jednego z czterech ramion krzyża ale dalsza rozgrywka przebiega zgodnie z klasycznymi zasadami dokładania czyli stykające się połówki kamieni muszą być identyczne.
10. Krzyż Matadora a potem Tradycyjnie z Krzyżem Dubletów
Kamień otwierający musi być dubletem (oprócz [0|0]). Do kamienia otwierającego gracze muszą w pierwszej kolejności dołożyć cztery pasujące kamienie czyli utworzyć krzyż. Zasada dokładania przy formowaniu krzyża są taki same jak w Matadorze. Następnie żeby kontynuować jakąkolwiek gałąź trzeba dołożyć do niej dublet, przy czym nie ma przymusu dołożenia wszystkich czterech dubletów od razu. Jednak dublety oraz pozostałe kamienie dokładamy już tradycyjnie czyli stykające się połówki kamienie muszą być identyczne.
11. Domino z Żądaniami (Tradycyjnie lub Matador)
Partię można rozpocząć dowolnym kamieniem. Otwierający określa rodzaj sposobu dokładania kamieni a następnie może zażądać rozpoczęcie według jednego z trzech schematów:
a) „najpierw tu a potem tu” oznacza, że otwierający określa, do której połówki kamienia otwierającego należy dołożyć pierwszy kamień, drugi kamień musi być dołożony po przeciwnej stronie; dopiero po takim otwarciu można grać normalnie
b) otwierający określa ile kamieni (od 1 do 4) trzeba zgrać do jednej określonej przez niego połówki kamienia otwierającego; dopiero po takim otwarciu można grać normalnie
c) otwierający może wybrać otwarcie w stylu (a) lub (b) ale może zażyczyć sobie żeby otwarcie było zagrane w stylu Matadora a reszta Tradycyjnie lub też odwrotnie
Cecha charakterystyczna: od kamienia otwierającego w jedną stronę gramy jak w Matadora a w drugą Tradycyjnie. Otwierający może zażądać rozgrywki według jednego z trzech schematów:
a) Volapuk Zwyczajny: układamy łańcuch o dwóch końcach,
Kamień otwierający musi być „podwójnym mydłem” czyli [0|0]. Jako pierwsze gracze muszą dołożyć trzy „matadory” aby dalej kontynuować rozgrywkę. Gra toczy się w trzech kierunkach w stylu Matadora.
Kamień otwierający musi być „podwójnym mydłem” czyli [0|0]. Jako pierwsze gracze muszą dołożyć do niego trzy matadory aby dalej kontynuować rozgrywkę. Następnie żeby kontynuować jakąkolwiek gałąź trzeba dołożyć do niej dublet, przy czym nie ma przymusu dołożenia wszystkich trzech dubletów od razu. Gra toczy się w trzech kierunkach w stylu Matadora.
Kamień otwierający musi być „podwójnym mydłem” czyli [0|0]. Jako pierwsze gracze muszą dołożyć trzy matadory aby dalej kontynuować rozgrywkę. Gra toczy się w trzech kierunkach ale już Tradycyjnie.
Kamień otwierający musi być „podwójnym mydłem” czyli [0|0]. Jako pierwsze gracze muszą dołożyć trzy matadory do kamienia otwierającego a następnie już tradycyjnie czwarty kamień. Tak powstały krzyż stanowi otwarcie dla gry, która kontynuowana jest już Tradycyjnie.
Kamień otwierający musi być dubletem. Potem należy utworzyć krzyż dopasowując do dubletu dwa kamienie jak w Matadorze a dwa kolejne jak przy Dominie Tradycyjnym. Po utworzeniu krzyża gra przebiega Tradycyjnie.
Ponieważ gra ma charakter hazardowy przewidziana jest kara w wysokości 40$ dla każdego z partnerów za następujące przewinienia:
a) za wzięcie z talonu więcej kamieni niż przewidziane w rozdaniu; jeżeli gracz odda kamienie przed ich obejrzeniem kara nie jest egzekwowana;
b) jeżeli otwierający dobiera kamień otwierający mając dublet w ręce; kamień należy zdjąć ze stołu i położyć przed sobą odkryty; należy zgrać go przy najbliższej okazji; gracz musi zgrać dublet z ręki
c) za dobranie kamienia z talonu zamkniętego; dobrany kamień należy położyć przed sobą odkryty; należy zgrać go przy najbliższej okazji ale nie można zgrać go od razu po dobraniu
d) za spasowanie i nie dobranie kamienia jeżeli talon jest jeszcze otwarty
e) za dołożenie kamienie niezgodnego z regułami aktualnej partii; kamień należy zdjąć ze stołu i położyć przed sobą odkryty; należy zgrać go przy najbliższej okazji
f) za wyłożenie pierwszego kamienia jeżeli nie jest się otwierającym; kamień należy zdjąć ze stołu i położyć przed sobą odkryty; należy zgrać go przy najbliższej okazji
g) wyjście kamieniem poza swoją kolejką; kamień należy zdjąć ze stołu i położyć przed sobą odkryty; należy zgrać go przy najbliższej okazji
h) za nieuzasadnione żądanie płatności od innego gracz lub graczy
i) za ukrywanie przed innymi graczami ile kamieni pozostało w ręku gracza
j) za celowe pokazywanie swoich kamieni innym graczom (z wyjątkiem dubletów przy meldunku)
dominogranie 